Dit voorjaar lanceerde Natuurpunt een fiets- en wandelapp (route-app) voor Android en iOS (Apple). Met hun smartphone of tablet kunnen fietsers en wandelaars zich laten leiden langs enkele van de mooiste wandel- en fietsroutes van Vlaanderen. Ook Natuurpunt Oostkamp leverde een bijdrage onder de vorm van de fietsroute ‘De Vallei van de Zuidleie: op zoek naar de bronnen van de Brugse Reien’.
Enkele Brugse reien vormden oorspronkelijk de benedenloop van een riviertje dat in de omgeving van Sint-Joris ontsprong. Aan de andere kant van de waterkering liep de Hoge Kale in de richting van Gent. Reeds in de Middeleeuwen (1290) ontstond het plan om beide riviertjes te kanaliseren en met elkaar te verbinden. Dit oorspronkelijk Brugse initiatief zorgde voor veel politieke twist tussen Brugge en Gent en pas vele discussies conflicten later, in 1623, zou het kanaal van Gent naar Brugge (Brugse vaart) klaar zijn. Bij de aanleg van de vaart werd de Zuideleie niet enkel uitgediept, maar op verschillende plaatsen werden bochten afgesneden en het parcours rechtgetrokken. Het resultaat was o.m. dat op beide oevers stukken van de Zuidleie ongemoeid gelaten werden en op andere plaatsen baggerspecie gedeponeerd. Inrichting, beheer en bescherming door Natuurpunt zorgden er tenslotte voor dat verscheidene stukken zich konden ontwikkelen tot waardevolle natuurgebieden en dat de schilderachtige Vallei van de Zuidleie nu een gedroomd parcours vormt voor ontspannend en leerrijk fietsplezier. Let’s go!
Na een korte inleiding brengt de app (die gekoppeld is aan de GPS van de smartphone) ons probleemloos naar het startpunt, de brug van Steenbrugge. Via de linkeroever volgen we de aangegeven route die we gemakkelijk op het kaartje van de app kunnen volgen. Reeds na enkele honderden meters worden we attent gemaakt op de historische hoeve Joyeuse Pensée en de sporen van de kronkelende loop van de oorspronkelijke Zuidleie.
Aan de brug van Moerbugge worden we aangemaand om even halt te houden. Niet enkel is dit een plaats van historisch belang omwille van de slag bij Moerbrugge tijdens het bevrijdingsoffensief van de Tweede Wereldoorlog, maar tevens vinden we daar de altijd toegankelijke Warandeputten waar de ijsvogel – naast de talloze andere bijzondere dieren en planten – steeds opnieuw de show steelt. Iets verder liggen de kwetsbare Leiemeersen die enkel met een gids toegankelijk zijn. Hun orchideeënrijkdom in tot buiten de landsgrenzen vermaard.
We fietsen verder en komen voorbij twee bunkers uit WOII, ooit schuilplaatsen voor Duitse soldaten, nu een onderkomen voor talrijke vleermuizen. Ook de beekjes die we tegenkomen zijn het bekijken waard en hun water is zuiver genoeg om enkele minder voorkomende vissen een onderkomen te bieden. Intussen worden we vergast op de pracht en praal van o.m. wilde eenden, meerkoeten en futen op de vaart.
In Gevaerts zien we niet enkel sporen van het verleden: de afgesneden arm van de vroegere vaart, de ‘schuute’, de oude overzetboot die vele jaren de lang verdwenen houten brug verving. Maar nog imposanter is de moderne keersluis die Brugge moet vrijwaren van overstromingen.
Nog een stuk verder worden we opnieuw geconfronteerd met een (veel oudere) bochtafsnijding: de Fortsite. De naam verwijst naar een Spaanse militaire versterking uit de 16de-17de eeuw die opgeworpen was ter verdediging tegen de troepen van de Noordelijke Nederlanden. De zuidrand van de site volgt het traject van de oude Zuidleie met als enig relict de Kallemoeieput, misschien wel genoemd naar de vroeger meer voorkomende plant kalmoes.
Ter hoogte van de Zuidleiebrug, de recente fietsersburg in Beernem, steken we de vaart over en volgen de rechteroever opnieuw naar het westen. Dank zij de aanwijzingen van de app ontsnapt de Biezemoerbeek niet aan onze aandacht. Deze beek is de meest stroomopwaartse tak van de oude Zuidleie.
En iets verder is het opnieuw tijd om even af te stappen. Het kleine door Natuurpunt beheerde gebied Gevaerts-Noord is werkelijk de moeite waard! De diversiteit aan planten dieren is er opmerkelijk: steile oevers met ijsvogels en oeverzwaluwen, droge graslanden met een enorme variatie aan (soms zeer zeldzame) planten, poelen met nog andere planten en organismen. En de ezeltjes die regelmatig voor de natuurlijke begrazing zorgen zijn uiteraard ooit de moeite waard.
We fietsen verder en komen opnieuw voorbij de keersluis. Hier gaat de route even weg van het kanaal om het Beverhoutsveld te doorkruisen. De app leert ons dat daar ooit hevig gestreden is tussen Bruggelingen en Gentenaars, onder meer omwille van het kanaal…
Wanneer we terug Moerbrugge naderen komen we voorbij een wandelpad dat naar de Leiemeersen-Noord leidt. Daar is een oude arm van de Zuidleie nog steeds in zijn volle glorie te bewonderen. En hoewel minder bekend: ook hier staan ieder jaar de orchideeën in grote aantallen in bloei. Maar minstens even imposant zijn de meer dan 100 jaar oude populieren die een onderkomen bieden aan talloze dieren en organismen.
In het dorp steken we de vaart terug over en nemen hetzelfde pad terug naar Moerbrugge. Misschien hebben we de bron van de Zuidleie niet echt gevonden. Wat we wél gezien hebben is hoe rijk de vallei van de Zuidleie is aan natuurschoon, hoe betekenisvol in de geschiedenis en hoe aangenaam om doorheen te fietsen.
De fietstocht is 8 km lang zonder hoogteverschillen en dus haalbaar voor iedereen: kinderen en (ongeoefende) volwassenen. De app is gratis en eenvoudig te downloaden via de website van Natuurpunt (https://www.natuurpunt.be/pagina/op-stap-met-de-route-app), App Store (Apple) en Google Play (Android) en aan de hand van de QR-code die ter plaatse op de nieuwe borden van Natuurpunt staat. Extra informatie is te vinden op de website van Natuurpunt Oostkamp https://valleivandezuidleie.be/. Dit project werd gerealiseerd in het kader van het plattelandsproject Veldgebied Brugge, Groene Fietsgordel Brugge en Landschapspark Bulskampveld, en gecofinancierd door het Vlaams gewest.
(Frank Schaffler)